Trzy wyznania, dwa kraje i parafie podzielone granicą państwową. Poszukiwania genealogiczne na Śląsku Cieszyńskim stanowią spore wyzwanie. O poszukiwaniach opowiada Michael Morys-Twarowski - doktor nauk humanistycznych w zakresie historii, badacz Śląska Cieszyńskiego.
Na stan zachowania ksiąg metrykalnych wpłynęła burzliwa historia wyznaniowa. W połowie XVI wieku książę cieszyński Wacław Adam przeszedł na protestantyzm, jego syn Adam Wacław w 1609 roku na katolicyzm, ale dopiero po wygaśnięciu miejscowej linii Piastów cieszyńskich Habsburgowie rozpoczęli w 1654 roku akcję kontrreformacyjną i odzyskiwania bądź przejmowania protestanckich parafii. Nie troszczono się wtedy o dokumentację metrykalną.
W efekcie księgi metrykalne katolickie, nie licząc pewnych wyjątków (Bruzowice 1610, Cieszyn 1628, Orłowa 1630), zaczęto regularnie prowadzić od drugiej połowy XVII wieku, czasami nawet na początku kolejnego stulecia. Aż do 1848 roku notowano w nich również protestantów.
Protestanci (ewangelicy wyznania augsburskie) dopiero w 1709 roku mogli założyć parafię w Cieszynie, a po wydaniu Patentu Tolerancyjnego w 1781 roku kolejne. Metryki katolickie prowadzono zwykle po łacinie, a od końca XVIII wieku po niemiecku. Metryki ewangelickie prowadzono po łacinie, niemiecku, morawsku lub po polsku, od końca XVIII wieku zdecydowanie przeważa niemiecki. Po czeskiej stronie Śląska Cieszyńskiego wszystkie księgi metrykalne po 1949 roku trafiły do Archiwum Krajowego w Opawie i obecnie są dostępne online. Po polskiej stronie księgi metrykalne sprzed 1890 roku pozostały w archiwach parafialnych (są pewne wyjątki), a projekty digitalizacyjne są ograniczone terytorialnie lub czasowe. Księgi od 1890 roku trafiły do Urzędów Stanu Cywilnego, a stamtąd są sukcesywnie przekazywane do archiwów państwowych w Cieszynie i Bielsku-Białej.
Większość ksiąg metrykalnych szczęśliwie przetrwało zawieruchy dziejowe. Nie licząc pojedynczych tomów, przepadły jedynie metryki parafii katolickiej w Domasłowicach sprzed 1773 roku (pożar plebanii) i parafii ewangelicko-augsburskiej w Drogomyślu sprzed 1945 roku (pożar kościoła w czasie działań wojennych).
Żydzi na Śląsku Cieszyńskim byli nieliczni, zwłaszcza w porównaniu do ziem dawnej Rzeczypospolitej. Dokumentacja metrykalna dotycząca wyznawców judaizmu w większości została zniszczona lub zaginęła w czasie II wojny światowej.
Stowarzyszenie Twoje Korzenie w Polsce
Tekst opublikowany został w ramach współpracy między BLOGAMI Stowarzyszenia Twoje Korzenie w Polsce i projektu Cyfrowe Archiwum Archidiecezji Krakowskiej.